[Back to Lesson 3]
Quick Links
Vowel Sandhi
Consonant Sandhi
Visarga Sandhi
Internal Sandhi
Transliterate देवनागरी ⇔ IAST
vowel sandhi
condition rule example
~V vowel in absolute
final position
no change अपि
~C V~ consonant-final word followed by vowel-initial word consonant becomes voiced, vowel is attached onto consonant तत् एवतदेव
सम्यक् अस्तिसम्यगस्ति
~V C~ vowel-final word followed by consonant-initial word छ् ⇒ च्छ् before simple vowels;
no change elsewhere
रामस्य च्छात्रः
~V V~ vowel-final word followed by vowel-initial word case-by-case changes
homorganic vowels अ/आ followed by अ/आ
इ/ई followed by इ/ई
उ/ऊ followed by उ/ऊ
ऋ/ॠ followed by ऋ/ॠ
vowels assimilate to long vowel मा अस्तुमास्तु
गच्छति इतिगच्छतीति
गुरु उपेतिगुरूपेति
guṇation अ/आ followed by simple vowel (इ/ई/उ/ऊ/ऋ/ॠ) vowels coalesce into the guṇa of the latter vowel न इतिनेति
रामेण उक्तःरामेणोक्तः
महा ऋषिःमहर्षिः
vṛddhization अ/आ followed by complex vowel (ए/ऐ/ओ/औ) vowels coalesce into the vṛddhi of the latter vowel न एतिनैति
महा ओषधिःमहौषधिः
रामस्य ऐक्यम्रामस्यैक्यम्
semivowels simple vowel (except अ/आ) followed by any vowel former vowel becomes corresponding  semivowel
(इ/ई ⇒ य्; उ/ऊ ⇒ व्;
ऋ/ॠ ⇒ र्; ॡ ⇒ ल्)
इति उवाचइत्युवाच
देवी अस्तिदेव्यस्ति
देवी आगच्छतिदेव्यागच्छति
कुरु अद्यकुर्वद्य
बहु इतिबह्विति
मधु अद्मिमध्वद्मि
गुरु आसनम्गुर्वासनम्
guṇa vowels guṇa vowels (ए/ओ) followed by former vowel unchanged, is elided ( अ ⇒ ऽ ) ते अपितेऽपि
guṇa vowels (ए/ओ) followed by any other vowel former vowel becomes , latter vowel remains unchanged ते उवाचत उवाच
गृहे उतगृह उत
vṛḍdhi vowels   becomes ,
becomes आव्;
latter vowel remains unchanged
श्रियै अर्थःश्रिया अर्थः
उभौ उवाचउभावुवाच
consonant sandhi
condition rule example
~C absolute final
consonants
depends on case
non-palatal stops क,ख,ग,घ;
ट,ठ,ड,ढ;
त,थ,द,ध;
प,फ,ब,भ
replaced by unvoiced, unaspirated consonant of the class अनुष्टुभ्अनुष्टुप्
सुहृद्सुहृत्
palatal stops in final position:
च, छ, ज, झ
becomes either unvoiced/unaspirated velar or retroflex वाच्वाक्
विराज्विराट्
दिश्दिक्
nasals in final position:
ङ, ञ, ण, न, म
remains unchanged पुस्तकम्
कर्मन्
s and r in final position: स, र becomes visarga (:) तपस्तपः
पितर्पितः
consonant clusters cluster in final position cluster is reduced to its first consonant भवन्त्भवन्
~C C~ final stops before word-initial stops case-by-case changes
general rule former stop assimilates within its own class वाक् भट:वाग्भट:
वाक् मयःवाङ्मयः
final dental final before word-initial
palatal, retroflex, and dental stops
assimilates to corresponding unaspirated member of the latter stop’s class भवत् जन्मभवज्जन्म
एतत् धनम्एतद्धनम्
भवत् देहम्भवद्देहम्
final before श् the entire cluster becomes च्छ् तत् शरम् तच्छरम्
final m final before any initial consonant becomes the anusvārā () पुस्तकम् पठतिपुसतकं पठति
वनम् गच्छामिवनं गच्छामि
final n final before voiced stop  becomes corresponding nasal महान् डमरःमहाण्डमरः
एतान् गच्छतिएताङ्गच्छति
final before unvoiced palatal, retroflex, and dental stops becomes anusvārā + sibilant corresponding to latter stop गच्छन् चगच्छंश्च
तान् तान्तांस्तान्
अस्मिन् टीकाअस्मिंष्टीका
before l final or before becomes ल्;
becomes ’candrabindu’
anusvāra () +
तत् लोकःतल्लोकः
तान् लोकान्ताँल्लोकान्
before h final stops before former stop becomes voiced, and ह becomes corresponding voiced and aspirated member of the former’s class वाक् हिवाग्घि
तत् हितद्धि
visarga sandhi
condition rule example
~[V:] [C/V]~ word-final visarga
(स् or र्)
before another word
depends on case
-aḥ sandhi अः before voiced consonants अः becomes रामः गच्छतिरामो गच्छति
अः before अः becomes ;
is elided (becomes )
रामः अस्तिरामो ऽस्ति
अः before unvoiced consonants visarga assimilates to corresponding sibilant or remains unchanged रामः करोति
रामः चलतिरामश्चलति
रामः टीकाम्रामष्टीकाम्
रामः तुरामस्तु
रामः पतति
अः before vowels अः becomes रामः उवाचराम उवाच
-āḥ sandhi आः before voiced consonants and vowels आः becomes देवाः वदन्तिदेवा वदन्ति
देवाः एवदेवा एव
आः before unvoiced consonants visarga assimilates to corresponding sibilant or remains unchanged देवाः कुर्वन्ति; देवाः पतन्ति
देवाः चदेवाश्च
देवाः टीकादेवाष्टीका
देवाः तुदेवास्तु
-iḥ -īḥ
-uḥ -ūḥ
-eḥ -oḥ
-aiḥ -auḥ
before voiced consonants and vowels visarga is changed to र् मुनिः वदतिमुनिर्वदति
तैः उक्तम्तैरुक्तम्
भूः भुवस्भूर्भु्व:
before unvoiced consonants visarga assimilates to corresponding sibilant or remains unchanged मुनिः करोति
अग्निः चअग्निश्च
मुनेः टीकाम्मुनेष्टीकाम्
तैः तुतैस्तु
गुरुः पतति
exception:
पुनर्
(पुनः)
original final र् becomes visarga or corresponding sibilant before unvoiced consonants and ;
remains र् before voiced consonants and vowels
पुनर् पुनर्पुनः पुनः
पुनर् मिलामःपुनर्मिलामः
पुनर् रमतिपुनः रमति
पुनर् उवाचपुनरुवाच
internal sandhi
condition rule example
~V[]~ -s- rule medial -- is preceded by any non- vowel or by क् or र् -स्- becomes -- (-सि) ending:करोषि
(-सु) ending: देवेषु
but गच्छसि, भवत्सु
~[ष/र/ऋ/ॠ][]~ -n- rule medial -- is preceded in a word by either , , , or , with no intervening palatal, retroflex, or dental consonant, except ya -- becomes -- राम + एनरामेण
कार्य + एनकार्येण
विषय + आनाम्विषयाणाम्
but रतेन, भेषजानाम्